مقررات ملی ساختمان مبحث پنجم مصالح و فرآورده های ساختمانی که به شما کمک میکنید با مفاهیم مرتبط با مصالح ساختمانی آشنا شوید.
جهت دانلود مقررات ملی ساختمان مبحث پنجم مصالح و فرآورده های ساختمانی کلیک کنید
هدف از تدوین این مبحث، ارائه مشخصات فنی مواد، مصالح و فرآورده های ساختمانی به منظور حفظ ایمنی، بهداشت، محیط زیست، دوام مناسب و صرفه اقتصادی در ساختمان است. دامنه كاربرد آن نیز محدود به انواع مواد، مصالح و فراوردههای ساختمانی متعارف است، كه در بنای انواع ساختمانها و تأسیسات مربوط، مورد استفاده قرار میگیرد. این مصالح و فرآوردههای ساختمانی باید، جوابگوی نیازهای طراحی باشد.
از این رو، مهندسان طراح، ناظر و مجری باید با توجه به مشخصات ساختمان و تأسیسات، مواد و مصالح و فراوردههای ساختمانی مناسب را انتخاب و حداقل مشخصات فنی آنها را مطابق طرح ارائه كنند. مشخصات ارائه شده در طرحها، بایستی با ضوابط مطرح در این مبحث تطبیق كند.
با توجه به زلزله خیز بودن ایران بایستی برای سبكسازی و كاهش جرم ساختمان، مصالح مقاوم و سبك با حداكثر نسبت مقاومت به وزن به كار برده شود، تا علاوه بر ایمنی بیشتر، تأثیر زلزله بر ساختمان نیز كاهش یابد. همچنین با توجه به ضرورت حفظ محیط زیست، تولیدكنندگان و مصرف كنندگان میبایستی در استفاده مجدد، بازیافت و بازیابی مواد، مصالح و فرآوردههای ساختمانی با رعایت ضوابط اهتمام ورزند.
یادآوری: در مورد هر دسته از مصالح، رعایت الزامات مقرر در دیگر مباحث مقررات ملّی ضروری است.
1-5 دسته بندی مصالح
در این مبحث، مواد و مصالح و فرآوردههای ساختمانی به صورت زیر طبقه بندی شدهاند:
– آجر
– بلوكهای سفالی توخالی
– كاشی سرامیكی
– سنگ ساختمانی
– سنگدانه ها
– سیمان و فرآوردههای آنها
– مواد افزودنی شیمیایی بتن
– آهك و فرآوردههای آنها
– گچ و فرآوردههای آن
– ملاتهای ساختمانی
– فلزها و مصالح جوشكاری
– چوب و فرآوردههای آن
– قیر و قطران
– شیشه
– رنگ و پوششهای ساختمانی
– عایقهای رطوبتی
– عایقهای حرارتی
– پلیمرهای ساختمانی
– نانومواد
2-5 استانداردها
1-2-5 مواد، مصالح و فراوردههای ساختمانی باید از نظر ویژگی، مشخصات فنی و روشهای آزمایش منطبق با استانداردهای ملّی ایران و معیارهای پذیرفته در هر بخش از این مبحث باشد. به این منظور، برای هر دسته از مصالح و فرآوردههای ساختمانی، استانداردهای ملّی مربوط معرفی میشود.
2-2-5 در مدت اعتبار این مبحث، چنانچه استانداردها یا ویرایشهای جدیدی از استاندارد به تصویب برسد، جانشین استانداردها و معیارهای مشابه در این مبحث خواهد شد.
3-2-5 اگر در پارهای از موارد، استاندارد ملّی وجود نداشته باشد، باید استانداردهای معتبر بین المللی ملاك عمل قرار گیرد.
4-2-5 ویژگیها و مشخصات فنی تولیدكنندگان و واردكنندگان مواد، مصالح و فراوردههای ساختمانی باید ویژگیها و مشخصات فنی آنها را برابر استانداردهای مربوط و معیارهای پذیرفته شده در این مبحث، معتبر بشمرند و در صورت درخواست مصرف كننده؛ تولیدكننده، توزیع كننده و یا واردكننده ملزم به ارائه مشخصات است.
3-5 تأیید كیفیت
1-3-5 كنترل ویژگیهای مواد، مصالح و فراوردههای ساختمانی، تطابق آن با استانداردهای مربوط، اعلام مشخصات و اظهار نظر مقایسهای، با سازمان ملّی استاندارد یا آزمایشگاههای تأیید صلاحیت شده از سوی آن سازمان از طریق پروانه كاربرد نشان استاندارد است.
2-3-5 تعیین مشخصات فنی و تطابق ویژگیهای كاركردی مواد، مصالح و فرآوردههای ساختمانی براساس مقررات ملّی ساختمان با مركز تحقیقات راه، مسكن و شهرسازی وابسته به وزارت راه، مسكن و شهرسازی و مراجع تأیید صلاحیت شده از سوی آن مركز و از طریق صدور گواهینامه فنی است.
4-5 مطابقت با استاندارد
1-4-5 طراحان و مجریان با توجه به محدوده كاربرد مصالح مورد نظر باید، در نقشه ها و مدارك فنی مربوط، ویژگیها و مشخصات فنی مواد، مصالح و فرآوردههای ساختمانی را تعیین كنند.
2-4-5 استفاده از مواد و مصالح و فرآوردههای ساختمانی غیر مطابق با مشخصات و معیارهای پذیرفته شده در این مبحث، مجاز نیست.
5-5 استفاده مجدد
استفاده از مواد، مصالح و فرآوردههای ساختمانی مستعمل، در صورت مطابقت مشخصات فنی آنها با معیارهای پذیرفته شده در این مبحث و توجه به نوع مصرف آنها بلامانع است.
6-5 مصالح و فرآوردههای جدید
مصالح و فرآوردههای ساختمانی جدید، جز آنها كه نام و مشخصاتشان در این مبحث آمده است، در صورتی قابل استفاده هستند كه مشخصات و دامنه كاربرد آنها به تأیید سازمان ملّی استاندارد و یا مركز تحقیقات راه، مسكن و شهرسازی رسیده باشد و برای آنها گواهینامه فنی معتبر اخذ شده باشد.
7-5 انبار كردن
مواد، مصالح و فرآوردههای ساختمانی باید به گونهای انبار شود كه دسترسی به آنها آسان باشد. مصالحی كه زودتر وارد شده است باید زودتر نیز خارج و مصرف شود و با مصالح دیگر مخلوط نشود. محیط نگهداری آنها نیز نباید سبب از میان رفتن ویژگیها و مشخصات فنی آنها شود. با توجه به نوع مصالح بایستی تمهیدات لازم جهت اطفاء حریق در بروز احتمال آتش سوزی پیشبینی و فراهم گردد.
8-5 ساخت و تولید در كارگاه
1-8-5 مواد و مصالح و فرآوردههای تولیدی در كارگاههای ساختمانی باید با مشخصات فنی پذیرفته شده در این مبحث مطابقت داشته باشد.
2-8-5 در تولید مواد، مصالح و فرآوردههای ساختمانی در كارگاه و محل مصرف، رعایت نكات ایمنی، مطابق مبحث دوازدهم، الزامی است.
9-5 آجر
1-9-5 تعریف
آجر فرآوردهای ساختمانی است كه در گونه های رسی، شیلی و شیستی، مارنی، ماسه آهكی، بتنی و شكلهای گوناگون تولید میشود، و عمدتاً در دیوارچینی، نماسازی و كرسی چینی، كف سازی و كفپوشی به كار میرود.
2-9-5 دسته بندی
آجر برحسب مواد خام استفاده شده در ساخت آن، به انواع زیر تقسیم میشود:
آجر رسی، شیلی، شیستی و مارنی: آجری كه از پخت خشت خام رسی و یا از پخت خشت تهیه شده از مخلوط مرطوب فشرده شده شیل و شیست و مارن (روش پرسی) و در هر دو حالت، در دمای حدود 1000 درجه سلسیوس به دست میآید.
براساس استاندارد ملّی ایران شماره 7 ایران، آجر رسی ساختمانی، برحسب نوع مصرف به گروههای آجر توكار، آجر نما و آجر مهندسی تقسیم میشود:
آجر توكار: آجری كه برای كارهای عمومی ساختمان مناسب است. این آجرها، برحسب محل مصرف، به دو نوع باربر و غیرباربر منقسم و هركدام نیز به دو دسته توپر و سوراخدار درجهبندی میشود.
آجر نما: آجری كه بدون نیاز به اندودكاری یا پوششهای دیگر، مستقیماً برای نماسازی به مصرف میرسد. این آجر دو نوع متعارف و پلاكی دارد. آجرهای نمای متعارف و پلاكی به دو دسته توپر وسوراخدار و هركدام، برحسب مقاومت فشاری، به دو درجه 1 و 2 تقسیم میشود.
آجر مهندسی: آجری با جسم متراكم و پرمقاومت كه برای ساخت اعضای باربر مناسب است. این نوع آجر به دو دسته توپر و سوراخدار و هركدام، برحسب مقاومت فشاری، به دو درجه 1 و 2 تقسیم میشود.
آجر سبك: آجری كه از رس، لوم یا مواد رسی، با افزودنیها (مواد هوازا) یا بدون آنها قالبگیری و پخته میشود. چگالی ظاهری این آجرها نباید بیشتر از 1000 كیلوگرم بر متر مكعب باشد. مواد افزودنی نیز نباید، در درازمدت، اثر مخرب بر خواص آجرها داشته باشد.
آجر ماسه آهكی: آجری كه از مخلوط ماسه سیلیسی یا سیلیكاتی (یا سنگ خرد شده یا مخلوطی از این دو) و آهك، در بخار آب و گرما، تولید میشود. خاكستر بادی، سرباره كوره آهن گدازی و به طوركلی، ضایعات صنعتی مناسب، برای تهیه این نوع آجرها به كار میروند. آجرهای ماسه آهكی معمولاً به صورت توپر و سوراخ دار به ابعاد آجر رسی، یا مضاربی از آن ساخته میشود و برحسب مقاومت فشاری، دسته بندی میشود. آجر ماسه آهكی به رنگ خاكستری است و با افزودن مواد رنگی، میتوان انواع رنگی آن را نیز تولید و در نمای ساختمان از آن استفاده كرد.
آجر بتنی: نوعی بلوك سیمانی توپر كه از سیمان پرتلند، سنگدانه های معدنی مناسب و آب تهیه میشود. برای بهرهگیری از كاربرد ویژه آن، از افزودنیهای مناسب استفاده میشود. این نوع آجرها، برحسب مقاومت فشاری و جذب آب، در دیوارهای خارجی و مصارف عمومی كاربرد دارند. از این نوع آجرها در داخل و خارج ساختمان و همچنین بهعنوان كفپوش نیز استفاده میشود.
2-9-5 استانداردها
1-2-9-5 آجرهای رسی، مارنی و شیلی و شیستی باید دارای ویژگیهای زیر باشد:
كاملاً پخته، یكنواخت و سخت باشند. مقاومت فشاری، میزان جذب آب و دیگر مشخصات آنها، برحسب نوع، باید با استاندارد ملّی ایران شماره 7 تطبیق كند. در صورتیكه آجر رسی مطابق روش مشخص شده در استاندارد ملّی ایران شماره 7 تحت آزمون یخزدگی قرار میگیرد، درصد افت وزنی آن نباید بیشتر از 3 درصد باشد. برخی الزامات عملكردی آجرهای رسی بر اساس استاندارد ملّی ایران شماره 7 در جدول 5-2-1 ارائه شده است.
2-2-9-5 مصرف آجرهای كهنه كاملاً تمیز درصورت داشتن ویژگیهای استاندارد مانعی ندارد، ولی بهتر است همراه با آجرهای نو و در پشت كار از آنها استفاده شود.
3-2-9-5 استفاده از تكه آجر، شامل سه قد (سه چهارم آجر)، نیمه (یك دوم آجر)، چارك (یك چهارم آجر) و كلوك (پاره آجر)، در بخشهای درونی و پشت كار و در جاهایی كه مصرف آجر درست (كامل) مقدور نیست، مجاز است.
4-2-9-5 استفاده از آجرهای تركدار، كج و معوج، گود و برجسته، كه انحنای گودی و برجستگی آنها از 5 میلیمتر تجاوز نكند، بی اشكال است، مشروط بر اینكه تعداد آنها از 20 درصد كل آجرها تجاوز نكند.
5-2-9-5 مصرف آجرهای نما كه دارای آلوئك یا ترك جزیی است، تنها در پشت كار مجاز است.
6-2-9-5 ویژگیهای آجرهای ماسه آهكی باید برابر استانداردهای معتبر باشد. آجرهای ماسه آهكی باید دارای ویژگیهای زیر باشد:
ظاهر آنها تمیز، یكنواخت و از ترك و مواد خارجی عاری باشد. استفاده از آجرهای ماسه آهكی در جاهایی كه خطر یخ زدگی وجود دارد، به شرطی مجاز است كه پس از آزمایش یخبندان (قراردادن در معرض 50 دوره یخ زدن و آب شدن)، كاهش مقاومت فشاری آنها كمتر از 20 درصد باشد. جذب آب آجرهای ماسه آهكی مورد استفاده در بخشهای بیرونی ساختمان نباید از آن مقدار كه تولیدكننده اعلام كرده است، بیشتر باشد.